Nắm bắt cơ hội và phát triển sự nghiệp từ những kỹ năng "lỗi thời"
Bạn đã bao giờ lướt xem các tin tuyển dụng việc làm vào đêm khuya và tự hỏi liệu các kỹ năng của mình có đang trở nên lỗi thời? Mỗi bài đăng tuyển dụng dường như đều yêu cầu 5 năm kinh nghiệm với một công nghệ vừa ra đời tuần trước, kèm theo khả năng thành thạo ngôn ngữ lập trình khác nhau, hay thậm chí có thể chạy những dự án tầm cỡ với ngân sách nhỏ.
Nhưng đây là điều có thể thay đổi cách suy nghĩ của bạn: những kỹ năng "lỗi thời" đó có thể giá trị hơn bạn nghĩ – chỉ là không phải theo cách mà bạn mong đợi.
''Cuộc cách mạng'' chuyển dịch kỹ năng
Trong khi mọi người vẫn luôn bàn tán về việc ''chạy theo'' các kỹ năng tiên tiến nhất và công nghệ hiện đại, thì một cuộc cách mạng âm thầm đang diễn ra trên thị trường lao động. Nhiều chuyên gia đang thực hiện những bước chuyển đổi nghề nghiệp đáng kinh ngạc, phá vỡ các lối mòn truyền thống. Họ áp dụng chuyên môn của mình vào những ngành nghề tưởng chừng không liên quan và đạt được thành công vượt ngoài kỳ vọng, thách thức mọi định kiến về phát triển sự nghiệp.
Trước đây, quan niệm thông thường là nếu muốn chuyển ngành, bạn sẽ phải bắt đầu lại từ con số 0. Nhưng những gì chúng ta đang chứng kiến ngày nay lại hoàn toàn khác. Nhiều năm kinh nghiệm trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp, đối mặt với sự bất định, và hiểu rõ cách các hệ thống vận hành có thể được chuyển đổi một cách đáng kinh ngạc sang những bối cảnh hoàn toàn mới. Đây là một sự thay đổi cốt lõi trong cách chúng ta nhìn nhận về phát triển sự nghiệp – một cách tiếp cận đề cao khả năng thích nghi và sự hiểu biết sâu sắc thay vì chỉ tập trung vào các kỹ năng chuyên môn chuyên ngành.
Những câu chuyện thành công ''không ai ngờ tới''
Ngành năng lượng tái tạo là một ví dụ điển hình. Các trang trại điện gió ngoài khơi đang tích cực tuyển dụng những lao động có kinh nghiệm về giàn khoan dầu – không phải vì họ biết mọi thứ về năng lượng gió, mà vì họ hiểu những phức tạp của việc duy trì thiết bị công nghiệp trong một số môi trường khắc nghiệt nhất trên thế giới. Họ có những kiến thức quan trọng về các quy trình an toàn, cách ứng phó khẩn cấp và bảo dưỡng thiết bị – những điều vô giá đối với một ngành công nghiệp đang phát triển mạnh mẽ. Khi công việc hàng ngày của bạn là đảm bảo các thiết bị trị giá hàng triệu đô la hoạt động ổn định, bất chấp sự tàn phá của thiên nhiên, bạn sẽ hình thành những kỹ năng chuyển đổi vô cùng giá trị.
Một ví dụ thú vị khác là các thợ làm đồng hồ truyền thống. Trong thời đại mà hầu hết mọi người đều xem giờ trên điện thoại, công việc này có vẻ như đã lỗi thời, nhưng thực tế họ đang trở thành những nhân sự được đánh giá cao trong lĩnh vực sản xuất thiết bị y tế. Sự am hiểu sâu sắc của họ về cơ học và kiểm soát chất lượng lại chính xác là những gì cần thiết để tạo ra các thiết bị y tế đáng tin cậy, nơi không được phép xảy ra bất kỳ sai sót nào. Việc nắm vững cách chế tạo các thiết bị cơ khí một cách chính xác và không có sai sót là yếu tố thiết yếu khi thiết kế những thiết bị liên quan đến sinh mạng con người.
Sức mạnh của kinh nghiệm
Điều khiến cho những hoạt động chuyển đổi nghề nghiệp này thành công không chỉ nằm ở kiến thức chuyên môn – mà là một giá trị còn quý giá hơn thế nhiều. Khi bạn đã dành nhiều năm làm việc trong một lĩnh vực nào đó, bạn sẽ phát triển khả năng thấu hiểu hệ thống và nhận diện các mô hình một cách trực giác, vượt xa khuôn khổ vai trò cụ thể của mình. Chính sự nhạy bén này cho phép các chuyên gia dày dặn kinh nghiệm nhận ra vấn đề tiềm ẩn trước khi chúng trở thành rủi ro thực sự, từ đó đưa ra các giải pháp sáng tạo và thích ứng nhanh chóng với những thách thức mới.
Hãy nghĩ về chính chuyên môn của bạn. Khi mới bắt đầu công việc, bạn cần suy nghĩ kỹ và chú ý cẩn thận đến từng nhiệm vụ. Nhưng dần dần, bạn có thể gần như tự động nhận biết các quy luật, dự đoán các vấn đề và biết một điều gì có thể hoặc không thể hiệu quả dựa theo bản năng. Sự hiểu biết bằng trực giác này là một tài sản vô giá, đặc biệt trong các ngành công nghiệp đang phát triển, nơi mà “sách hướng dẫn sử dụng” vẫn chưa được hoàn chỉnh.
Chúng ta đã thấy điều thú vị này diễn ra trong nhiều ngành nghề khác nhau. Các công ty xe tự hành có thể học được nhiều điều từ các tài xế chuyên nghiệp, những người hiểu rõ các quy luật giao thông và hành vi con người theo cách mà kiến thức kỹ thuật hoặc thuật toán không thể thay thế. Những nhà quản lý bán lẻ chuyển sang làm trong các vai trò xử lý khủng hoảng một cách xuất sắc vì họ đã quen với việc đối mặt và giải quyết những hỗn loạn trong thực tế. Còn các giáo viên thì đang cách mạng hóa các chương trình đào tạo doanh nghiệp vì họ hiểu rõ cách con người học hỏi và tiếp thu kiến thức mới. Sự chuyển đổi nghề nghiệp này hiệu quả bởi vì những chuyên gia này mang theo sự thấu hiểu sâu sắc về hành vi con người và cách vận hành hệ thống – một dạng kiến thức có giá trị trong nhiều ngành nghề khác nhau.
Chìa khóa để tận dụng kinh nghiệm của bạn trong lĩnh vực mới là học cách nhìn nhận kỹ năng của mình theo một cách khác. Thay vì tập trung vào các nhiệm vụ cụ thể, hãy nghĩ về các khả năng cốt lõi của mình. Kỹ năng chăm sóc khách hàng thể hiện khả năng hiểu nhu cầu của con người và giải quyết vấn đề dưới áp lực. Kinh nghiệm quản lý dự án chứng minh rằng bạn có thể phối hợp những hoạt động phức tạp và thích nghi với các tình huống thay đổi. Thậm chí, kinh nghiệm làm việc với các hệ thống đã lỗi thời cũng là tài sản lớn – điều này thường thể hiện khả năng khắc phục vấn đề phức tạp và tìm ra các giải pháp sáng tạo khi nguồn lực hạn chế.
Nếu bạn đang cân nhắc chuyển đổi sự nghiệp, hãy tìm kiếm những ngành có thể tận dụng tối đa khả năng nhận diện quy luật và giải quyết vấn đề của bạn. Kỹ năng về kỹ thuật hay chuyên môn có thể học hỏi được, nhưng sự hiểu biết sâu sắc được tích lũy từ nhiều năm kinh nghiệm lại là điều không dễ sao chép.
Tại sao điều này quan trọng hơn bao giờ hết?
Thực tế là, các ngành công nghiệp mới đang xuất hiện nhanh hơn tốc độ mà chúng ta có thể phát triển các chương trình đào tạo truyền thống, và họ cần những người có khả năng giải quyết vấn đề nhiều hơn là những ứng viên với hồ sơ hoàn hảo, đầy đủ kỹ năng chuyên ngành. Chỉ riêng ngành năng lượng tái tạo đã chuẩn bị tạo ra nhiều việc làm hơn số lượng lao động đủ tiêu chuẩn để đáp ứng. Chúng ta không thể chờ đợi tất cả mọi người có được bằng cấp hay chứng chỉ được.
Điều này mở ra nhiều cơ hội cho những chuyên gia có khả năng áp dụng kiến thức hiện có vào các lĩnh vực mới. Các công ty ngày càng nhận ra rằng họ cần những người hiểu cách xử lý khi mọi việc đi sai hướng, biết cách dự đoán vấn đề và biến lý thuyết thành giải pháp thực tế.
Tương lai của công việc
Chúng ta thường nói rất nhiều về công việc trong tương lai, và đôi khi dường như đó là tất cả những gì chúng ta nghĩ đến. Nhưng công việc trong tương lai không chỉ là việc học những kỹ năng mới về chuyên môn – mà còn là khả năng thích nghi và áp dụng kiến thức hiện có theo những cách mới mẻ. Kinh nghiệm của bạn trong việc giải quyết vấn đề, quản lý rủi ro và hiểu rõ các hệ thống phức tạp có thể chính là điều mà một ngành công nghiệp đang phát triển cần đến.
Bước đột phá tiếp theo trong một lĩnh vực mới có thể đến từ một người có nhiều năm kinh nghiệm từ một ngành nghề hoàn toàn khác. Sự đổi mới thường xảy ra khi các lĩnh vực giao thoa, nơi những chuyên gia giàu kinh nghiệm có thể nhận ra các mối liên kết và tiềm năng rơi vào “điểm mù” mà người khác có thể bỏ lỡ.
Trong một thế giới luôn chạy theo những xu hướng mới, đôi khi những góc nhìn sâu sắc nhất lại đến từ những người có khả năng liên hệ những kiến thức và kinh nghiệm lâu năm với những thách thức mới hiện nay. Kinh nghiệm của bạn không chỉ là những gì đã làm, mà còn là một bộ công cụ hữu ích giúp bạn sẵn sàng cho những bước đi tiếp theo.
Vì vậy, lần tới nếu bạn lại trăn trở trước những tin tuyển dụng vào lúc nửa đêm, hãy nhớ rằng những kỹ năng mà bạn cho là "lỗi thời" có thể chính là chuyên môn mà ai đó đang tìm kiếm.
Tác giả: John Julitz, Manager, Global Public Relations, ManpowerGroup.
Truy cập Cẩm Nang Nghề Nghiệp của ManpowerGroup Việt Nam để biết thêm nhiều tips phát triển sự nghiệp.